The art of Mary Christea could be seen as an answer to the recent expressionist trends in European painting—an architecturally defined response. The dominant theme here is the image of man, but this anthropocentric painting does not see man as the measure of all things or “the ultimate cause and norm, but rather as question and trauma”.1 Here man is removed from his personal circumstances and taken onto a collective, archetypal level in the manner we know from the ancient scholars. Mary Christea adopts this approach without any classical veneer but in a strict and aggressive—i.e. ‘modern’—manner. The archaic element in this perception is underscored by the technique of relief which detaches the depicted subject from its background, invests it with greater plasticity and autonomy as well as with the architectural structure, the austerity and the sense of measure this technique demands.
Colour comes into this simple and austere composition to rush at viewers and bring them into the birth of the image. This is a chromatic approach that was first expounded, in both theory and practice, by Gauguin on behalf of modern artists. The concept reached the German expressionists via Kandinsky, and flourished again in the very recent times under a new guise as a reaction against the art trends of the 1960s and ’70s (minimal and conceptual art as well as the art that employs multiple media and technology). Colour here becomes a bearer of meaning, revealing the content without elaborate descriptions, and painting works like music because “the harmonic hues correspond to sound harmonies”. (1)
In the paintings of Mary Christea colour comes in stark contrast to the composition of the image: her brush strokes—brusque and often unrestrained or sometimes dense, weighing down the forms—reign in the raised plastic figures which tend to come off their backdrop, curb their independence and tie them within an imaginary space defined exclusively by colour and light. The colours go through a range of cold blue-green to culminate in a dazzling white or explode into symbolic silver and gold, or sometimes they start from warm red-yellow hues and go down towards black to convey a spirituality and an almost mystical gloom.
It is important to understand the role of light in the works of Mary Christea, or rather the mysticism of light, whose quality was expressed inimitably in the poetry of Odysseas Elytis and which is not at all like its realistic or impressionistic perception. The light that glows from the very depth of the image, intensifying the colours, combines with the strict architecture to create an unadorned density; an inner life which, although it has little obvious effect on the composition, triggers the emotions. Indeed, the deeper essence of this painting may lie in the light that surrounds everything.

(1) H.R. Hilty, O. Elytis, Ausgewählte Gedichte, Baden-Baden 1979, p. 185

Το έργο της Μαίρης Χρηστέα θα μπορούσε να θεωρηθεί απάντηση στις πρόσφατες εξπεσιονιστικές τάσεις της ευρωπαίκής ζωγραφικής – μια απάντηση αρχιτεκτονικά προσδιορισμένη. Κυρίαρχο θέμα εδώ είναι η εικόνα του ανθρώπου, αλλά αυτή η ανθρωποκεντρική ζωγραφική δεν θέλει τον άνθρωπο μέτρον πάντων πραγμάτων ούτε «υπέρτατο σκοπό και κανόνα, αλλά μάλλον ερώτημα και τραύμα». Ο άνθρωπος αποσπάται από τις ατομικές του περιστάσεις και ανάγεται στο υπερατομικό, στο αρχετυπικό, σύμφωνα με την αντίληψη που μας είναι γνωστή από τους αρχαίους. Η Μαίρη Χρηστέα αναπτύσσει αυτήν την αντίληψη χωρίς κλασικές επιφάσεις, αλλά μ’ έναν τρόπο βίαιο και αυστηρό – δηλαδή «μοντέρνο». Το αρχα’ι'κό στοιχείο αυτής της αντίληψης υπογραμμίζεται με την τεχνική του ανάγλυφου, που αποχωρίζει το απεικονιζόμενο θέμα από το φόντο του, του δίνει μεγαλύτερη πλαστικότητα και αυτονομία, καθώς και την αρχιτεκτονική δομή, την αυστηρότητα και το μέτρο που απαιτεί αυτή η τεχνική.

Στην αυστηρή και απλή σύνθεση επεμβαίνει το χρώμα, που επιτίθεται ορμητικά στο θεατή και τον παρασύρει μέσα στη γένεση της εικόνας. Πρόκειται για μια χρωματική αντίληψη που πρώτος ο Γκωγκέν τη διατύπωσε, θεωρητικά και πρακτικά για λογαριασμό των μοντέρνων. Η αντίληψη αυτή πέρασε από τον Καντίνσκυ στους γερμανούς εξπρεσιονιστές, για ν’ ανθίσει και πάλι, τα πολύ τελευταία χρόνια, με μια νέα μορφή, ως αντίδραση στα καλλιτεχνικά ρεύματα της δεκαετίας του ’60 και του ’70. (μινιμαλιστική – και εννοιακή τέχνη καθώς και η τέχνη που χρησιμοποιεί πολλαπλά και τεχνολογικά μέσα). Το χρώμα γίνεται εδώ φορέας της έκφρασης, συντελώντας στην καταδήλωση του περιεχομένου χωρίς περιγραφές και φιλολογίες, και η ζωγραφική λειτουργεί σαν τη μουσική, γιατί «οι αρμονικοί χρωματικοί τόνοι αντιστοιχούν σε ηχητικές αρμονίες».

Στη ζωγραφική της Μαίρης Χρηστέα, το χρώμα έρχεται σε ακραία αντίθεση με τη σύνθεση της εικόνας: με ορμητικές και συχνά ελεύθερες πινελιές, κι άλλοτε πάλι πυκνό βαραίνοντας τη φόρμα, συγκρατεί τις πλαστικές ανάγλυφες μορφές που τείνουν να αποσπαστούν από το φόντο τους, τους καταργεί την αυτονομία και τις δένει σ’ έναν φανταστικό χώρο που καθορίζεται αποκλειστικά από το χρώμα και το φως. Τα χρώματα περνούν από μια γκάμα ψυχρού μπλε-πράσινου, για να κορυφωθούν σ’ ένα εκτυφλωτικό λευκό, ή να εκραγούν σε συμβολικά ασημιά και χρυσά, κι άλλοτε πάλι ξεκινούν από ζεστούς κοκκινοκίτρινους τόνους και βαθαίνουν ως το μαύρο, αποτυπώνοντας έτσι πνευματικότητα κι ένα σχεδόν μυστικιστικό σκοτάδι.​

Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε τι ρόλο παίζει το φως στα έργα της Μαίρης Χρηστέα – ή μάλλον, «ο μυστικισμός του φωτός», που η ποιότητά του εκφράστηκε ανεπανάληπτα στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, και που δεν έχει καμιά σχέση με τη ρεαλιστική ή την ιμπρεσιονιστική αντίληψη. Το φως, που φέγγει από τα βάθη της εικόνας, εντείνοντας τα χρώματα, συνδιάζεται με την αυστηρή αρχιτεκτονική δομή δημιουργώντας μια απέριττη πυκνότητα – μια εσωτερική ζωή που, με ελάχιστη φανερή δράση στη σύνθεση, κινεί το συναίσθημα. Μέσα στο φως που περιβάλλει τα πάντα βρίσκεται ίσως και η βαθύτερη ουσία της ζωγραφικής αυτής.