During the last two years, I had the opportunity to follow the various stages of development of a video installation by Maria Christea, entitled Perpetual Journeys. It could be argued that, from the observer’s point of view, the progressive transformation and construction of her work in its actual form, has not only been a furtive participation in the creative experience, but also an exemplary lesson about the methodic elaboration of the artist’s thought and plastic tools.
The multimedia installation presented by Christea in her fifth solo show, encompasses into a vibrating set of space-temporal narratives fragments of a discourse about the concept of cyclic time reflected in the myth of the cycle of life. Her previous inquiries into the evolution of figure in space had been formulated in repetitive mental patterns of space and recurring symbolic images of perception of the world, which by 1999 had already crystallized into concepts that could no longer be described by conventional expressive means. The rhetoric of a single and dominant language had become restrictive to the evolution of her thought.
Her transition from painting, sculpture and environments to the new media of photography and video begins with the research of figurative elements that used to inhabit her artistic language as repetitive patterns. The recurrent element of a spiral movement, described in her previous three-dimensional pictorial constructions as an endless tunnel, indicated her obstinate representation of escape; it was, though, an escape encaged and inscribed in a square, like an outline of a house or a primitive sketch of the domestic hearth. Out of this tunnel, out of this outline, emerged, by means of electronic image processing, the first immaterial “houses”. These were projections of luminous windows, four luminous projections over four outlines of houses on the wall, four light stations, focused on four different parts of the sketched houses, indicated the movement of light from the East to the West, projecting in space the image of a cyclic time. During the same period, Christea realized a series of works entitled Engaged: luminous columns of dull Plexiglas in whose interior were revolving mechanically slides of photographic images following a cyclical rhythm. This generated mixed visual impressions: it seemed to allude to a modern revival of some passages from Peter Bruegel’s Triumph of Death or from Bosch’s Garden of Earthly Pleasures, while at the same time, it could be equally perceived as traces of a photographic or cinematographic document representing the crushing of the human being into its habitable space or into a sort of catacomb. The whole world, compressed in a perpetual cyclic motion, was represented in that work as a real, objective state. In that stage of elaboration of her vocabulary and of the multiple expressive media that she begins to adopt, she tries to penetrate, in her own bodily form, into the realm of her mental speculations. Her allusions to the repetitive pattern of the life cycle, to the symbols of “house”, “escape”, “encaging” and “light”, are now interpreted by representing their transformation form universal symbols to individualized experiences. Using her own body, she introduces motion. A motion, though, that is also entrenched in the rigorous frame of the dancing exercises of a couple which she records in a video show, starring herself and her dance partner. The constitutive elements of her present video installation have, from that point on, already been arrayed, each of them being the product of a penetrating mental process and of a perfect technical realization.
In that point of her journey, Christea faces art as an act of penetrating into the phenomenology of things, whence she gradually draws up new associations of images, detached from the individual’s conscience. The images and the things that she uses as pictorial or sculptural tools in order to describe a schematic perception of the links between the internal and the external reality, begin to animate themselves, craving to form an organic whole, whose center, heart and soul is the individual, reflected in the artist’s action.
This reflecting process implies the artist’s despoiling of the burden of history’s aesthetic scenery as well as of the restrictive banality of everyday reality. For that reason, the artist is faced with the double challenge of transcending both limits, by continuously and flexibly moving between these two terms of existence. By so doing, she almost inevitably sets as one of her goals the consecration of art language as a mechanism of perpetual motion from the generic to the specific, from the past to the future, from the collective to the individual – or as Gaston Bachelard has put it, from “the house to the universe” and vice versa. In the process of revealing this permanent reflection of apparently opposing concepts and things, from the external reality to the intricate yet liberating internal journey of the individual, the leading part is played by herself as an artist, her body and soul being the tools by which she constantly and explicitly tries to open more windows to the internal “house” as well as to the constructs of civilization. Thus Christea elevates art to the level of a process of recognizing reality in an extended frame, where parallel narratives of concrete facts, outlined images from history or from today’s world, situations recognizable as collective and individual experiences, evolve in time following a cyclic path, tending to create mental bridges that connect in multiple points the inside to the outside.
The installation Perpetual Journeys consisting of three main elements, i.e. the simultaneous projection of two videos, the photographic construction and the continuous movement of light in the same space, constitutes the trilogy of a unique action, like a representation of a drama constructed in space-time according to the classical rules. Christea succeeds in convincingly prolonging the reflection of the inside to the outside and vice versa, by defining it, in her work, as the fundamental motion of any action. From this point of view, the adoption of free movement of the individual from one frame of expression to another; form realistic representation to the oneiric one, from narration to realism, from construction to photography, from the linear, statical composition to the flux of successive situations projected like a movie, leads to the transformation of language as a natural consequence of the deep and constant need of the poet, the creator, the artist to communicate from the inside to the outside and vice versa. The starting point for this evolving interaction is the concept of the perpetual hearth, perceived either as domicile or family, which is reflected as a collision course to the inner space, to the sanctum of the soul. From this tunnel of light and darkness, where childishness is transformed like a chrysalis into a predefined role, emerges the inevitable evolution to an individual endowed with a gender and a social function, inserting the dream in the cultural frame, with measures and paces incompatible to its initial infinity.
From this perspective, in the video Perpetual Journeys motion is measured with rhythmic steps that seem to coordinate the behavior of the opposites, i.e. the masculine and the feminine, until this symmetrical expression is exhausted, returning once again to the lonely figure stretching her arms like wings to fly inside and outside the warm light of the hearth, the permanent house of body and soul. In the simultaneous projection of the second video, entitled Asymmetrical Circles, the action describes, with skilful maneuvers, the successive transpositions from the images of a realistic and commonplace family scene to the mythical realms of the soul, reflecting the primordial relations between the two opposites, the male and the female, under the pressure of the institutional frame of the family. The circle is closed with the exhaustion of the dialectic ruling the fixed cultural relations of people and is finally absorbed by the feminine figure of the video, penetrating once again into the spiral of the primeval hearth, into the tunnel of the soul.
The action of the two videos comprised in the installation Perpetual Journeys is conducted in a space where one of the walls is covered by the accumulative representation of houses’ facades, composing a suffocating landscape made of innumerable mental trends to escaping, all of them encaged in the model of contemporary habitation. At the same time, in the same space, the souls, invisible yet outlined by the houses of the modern era, exist in an uninterrupted temporal cycle, narrated by the transposition of the luminous windows from dusk to dawn and vice versa, describing an unconceivable alternation of motion.
The Perpetual Journeys of Maria Christea are in fact but the narration of the unremitting resonance of the primordial relation between body and soul, between the human being and the space-time continuum. This relation is represented in her work as an inseparable element of any cultural construct and as a force determining its planning.
In the face of this permanent rapport, the artist interweaves the languages of art in a many folded web of multiple interactions. In handling the multifaceted expressive media that she adopts, she clearly recognizes the possibilities of unlimited expansion characterizing the communicative space of the 21st century. From this new glossary which today constitutes a reserve of images for common use, she not only draws the elements of the present, but she also lays stress on a perpetual present, where time becomes concrete in the reading of the universal hearth which is the soul.
The Perpetual Journeys of Maria Christea, through the exchange between light and darkness, between the concrete historical time and space and its inevitable mutation in the very real vortex of the human psyche, in the successive deviations, come-backs and evasions to the perpetual journey of the discourse, lends to today’s realism its real dimension.
For the artist, the representation of the present, in all its multiplicity, cannot but be structured as a document of the deeper awareness of the transformations of modem civilization in accordance to the conflicting experiences of birth, love, death and the perpetual remodeling of life.

Είχα την τύχη να παρακολουθήσω τα δυο τελευταία χρόνια τα διάφορα στάδια εξέλιξης της βιντεο-εγκατάστασης, με τίτλο Αέναες Πορείες, της Μαρίας Χρηστέα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι, από την πλευρά του παρατηρητή, η σταδιακή μετεξέλιξη και συγκρότηση του έργου της στην παρούσα μορφή, ήτανε πέρα από μια λαθραία συμμετοχή στη δημιουργική εμπειρία, κι ένα υποδειγματικό μάθημα στη μεθοδική επεξεργασία των νοητικών στοιχείων και των πλαστικών εργαλείων του καλλιτέχνη.
Η εγκατάσταση πολλαπλών μέσων που παρουσιάζει η Χρηστέα, στην πέμπτη ατομική της έκθεση, συνοψίζει σ’ένα παλλόμενο σύνολο χωροχρονικών αφηγήσεων σπαράγματα ενός λόγου γύρω από την έννοια του κυκλικού χρόνου, αντικατοπτρισμένου στο μύθο του κύκλου της ζωής. Ήδη από το 1999, παλαιότεροι προβληματισμοί της σε σχέση με τη συμπεριφορά της φιγούρας στο χώρο, επαναλαμβανόμενα νοητικά σχήματα του χώρου, συμβολικές εικόνες της αντίληψης του κόσμου είχανε αποκρυσταλλωθεί σε έννοιες που δεν μπορούσαν πια να περιγραφούν με κλασικά πλαστικά μέσα ούτε να περιχαρακωθούν από τη ρητορική μιας κυρίαρχης και πάγιας εκφραστικής γλώσσας, ούτε από τους κανόνες μιας και μόνο τεχνικής.
Η μετάβασή της από τη ζωγραφική, τη γλυπτική και τα περιβάλλοντα στα νέα μέσα της φωτογραφίας και του βίντεο αρχίζει με την ψηλάφηση και διερεύνηση εικονιστικών στοιχείων, που ενοικούσαν την εικαστική της γλώσσα σαν επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Το επανερχόμενο στοιχείο μιας σπειροειδούς κίνησης, που περιγραφότανε στις προηγούμενα τρισδιάστατες ζωγραφικές κατασκευές σαν ένα αχανές τούνελ υποδήλωνε την εμμονή της στην αναπαράσταση της φυγής, εγκλωβισμένης όμως και εγγεγραμμένης σ’ένα τετράγωνο, σα σκιαγράφηση του περιγράμματος μιας κατοικίας, σαν πρωτόλειο σχέδιο της οικιακής εστίας. Από αυτό το τούνελ και από αυτό το περιγραμματικό σχήμα αναδύονται σταδιακά, με τη χρήση της ηλεκτρονικής επεξεργασίας των εικόνων, οι πρώτοι άυλοι «οίκοι» Πρόκειται για προβολές φωτεινών παραθύρων, τέσσερις φωτεινές προβολές πάνω σε τέσσερα περιγράμματα οίκων πάνω στον τοίχο. Τέσσερις σταθμοί φωτός, εστιασμένοι σε τέσσερα διαφορετικά τμήματα των σχεδιασμένων οίκων, υποδήλωναν την κίνηση του φωτός από την ανατολή στη δύση, στιγματίζοντας το χώρο με την εικόνα ενός κυκλικού χρόνου. Παράλληλα, την ίδια περίοδο, η Χρηστέα εκτελεί τη σειρά έργων, με τίτλο, Εγκλωβισμένοι: φωτεινές κολώνες από θαμπό πλέξιγκλας, όπου στο εσωτερικό τους, διαφάνειες φωτογραφικών εικόνων περιστρέφονταν μηχανικά, σε κυκλικούς ρυθμούς, δημιουργώντας την αίσθηση μιας σύγχρονης αναβίωσης κάποιων αποσπασμάτων από το Θρίαμβο του Θανάτου ή από τον Κήπο των Γήινων Απολαύσεων των Pieter Brueghel και του Bosch αντίστοιχα, ή ακόμη φάνταζαν σαν τα ίχνη κάποιου φωτογραφικού ή κινηματογραφικού ντοκουμέντου από μια καταγραφή της σύνθλιψης του ανθρώπου στον κατοικήσιμο χώρο του ή σε κάποια κατακόμβη. Ο κόσμος όλος συμπιεσμένος σε μια αέναη κυκλική κίνηση διατυπωνότανε σε αυτό το έργο σε μια πραγματική αντικειμενική κατάσταση. Σε αυτό το στάδιο επεξεργασίας του λεξιλογίου της και των πολλαπλών εκφραστικών μέσων που αρχίζει να υιοθετεί, επιχειρεί να εισχωρήσει η ίδια σωματικά πλέον μέσα στο σύνολο των νοητικών προβληματισμών της. Οι αναφορές της στο επαναλαμβανόμενο μοτίβο του κύκλου ζωής, στο σύμβολα του «οίκου» της «φυγής», του «εγκλωβισμού», του «φωτός» ερμηνεύονται τώρα με την αναπαράσταση της μετατροπής τους από οικουμενικό σύμβολο σε εξατομικευμένες εμπειρίες. Με το ίδιο της το σώμα, εισάγει την κίνηση. Μια κίνηση, όμως, και αυτή ελεγμένη μέσα στο αυστηρό πλαίσια των χορευτικών ασκήσεων ενός ζευγαριού, που καταγράφει με βίντεο, με πρωταγωνιστές την ίδια και τον παρτνέρ χορευτή. Τα συστατικά της σημερινής βιντεο-εγκατάστασης έχουν, από εκείνο το χρονικό σημείο και έπειτα, ήδη συμπαραταχθεί, το καθένα προϊόν μιας διεισδυτικής διανοητικής διαδικασίας και μιας άρτιας τεχνικής εκτέλεσης.
Η Χρηστέα σε εκείνο το σημεία της πορείας της αντιμετωπίζει την τέχνη σα μια πράξη διείσδυσης στη φαινομενολογία των πραγμάτων, απ’όπου σταδιακά ανασύρει νέους συσχετισμούς εικόνων, αποσπασμένους από τη συνείδηση του ατόμου. Οι εικόνες και τα πράγματα, που χρησιμοποιεί ως εικονιστικά ή πλαστικά εργαλεία για να περιγράψει μια σχηματική αντίληψη των συνδετικών κρίκων ανάμεσα στην εξωτερική και εσωτερική πραγματικότητα, αρχίζουν να εμψυχώνονται, αναζητώντας να συγκροτηθούν σ’ένα οργανικό σύνολο, που κέντρο, καρδιά και ψυχή του είναι το άτομο, καθρεπτισμένο στην πράξη του καλλιτέχνη.
Η διαδικασία αυτού του αντικατοπτρισμού προϋποθέτει την απογύμνωση του καλλιτέχνη τόσο από το βάρος του αισθητικού διακόσμου της ιστορίας όσο και από την περιοριστική κοινοτυπία της καθημερινότητας. Αντιμετωπίζει, γι’αυτό, αυτή τη διπλή πρόκληση της υπέρβασης και των δυο ορίων, με τη συνεχή, ευέλικτη μετακίνησή της ανάμεσα στους δυο αυτούς όρους ύπαρξης. Με αυτόν τον τρόπο, σχεδόν αναπόφευκτα, καθιστά σαν ένα από τους στόχους της την εγκαθίδρυση της γλώσσας της τέχνης ως μηχανισμού μιας αέναης κίνησης από το γενικό στο ειδικό, από το παρελθόν στο παρόν, από το σύνολο στο άτομο, ή όπως λέει ο Gaston Bachelard, από τον «οίκο στο σύμπαν» και αντίστροφα. Στη διαδικασία αποκάλυψης αυτού του σταθερού αντικατοπτρισμού των φαινομενικά αντιθετικών εννοιών και πραγμάτων, από την εξωτερική πραγματικότητα στη δαιδαλώδη αλλά λυτρωτική εσωτερική πορεία του ατόμου, πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνει η ίδια ως καλλιτέχνης, με την ψυχή και το σώμα ως δεδηλωμένα εργαλεία, με τα οποία συνέχεια επιχειρεί να ανοίξει περισσότερο παράθυρα τόσο στον εσωτερικό «οίκο» όσο και στα οικοδομήματα του πολιτισμού. Με τον τρόπο αυτά, η Χρηστέα ανάγει την τέχνη στο επίπεδο μιας διαδικασίας αναγνώρισης της πραγματικότητας σ’ένα διευρυμένο πλαίσιο, όπου παράλληλες αφηγήσεις συγκεκριμένων γεγονότων, περιγεγραμμένες εικόνες από την ιστορία ή το σήμερα, καταστάσεις αναγνωρίσιμες ως συλλογικές και ατομικές εμπειρίες, εξελίσσονται χρονικά σε μια κυκλική φορά, τείνοντας να δημιουργήσουν νοητικές γέφυρες που να συνδέουν σε πολλαπλά σημεία το μέσα με το έξω.
Η εγκατάσταση Αέναες Πορείες που αποτελείται από τρία κύρια στοιχεία, την παράλληλη προβολή δυο βίντεο, τη φωτογραφική κατασκευή και τη συνεχή κίνηση του φωτός μέσο στον ίδιο χώρο, συνθέτει την τριλογία μιας ενιαίας δράσης, σαν την αναπαράσταση ενός κλασικά δομημένου δράματος στο χώρο-χρόνο. Η Χρηστέα καταφέρνει να προεκτείνει πειστικά τον αντικατοπτρισμό του μέσα-έξω και αντίστροφα καθώς τον ορίζει, στο έργο της, ως τη θεμελιώδη κίνηση κάθε δράσης. Από αυτή τη σκοπιά, η υιοθέτηση της ελεύθερης μετακίνησης του ατόμου από το ένα πλαίσιο έκφρασης στο άλλο, από τη ρεαλιστική απεικόνιση στην ονειρική, από την αφήγηση στο ρεαλισμό, από την κατασκευή στη φωτογράφηση, από τη γραμμική, στατική σύνθεση στη ροή των αλληλοδιαδοχικών καταστάσεων που προβάλλονται κινηματογραφικά, ο μετασχηματισμός της γλώσσας προκύπτει σα φυσικό επακόλουθο της βαθύτερης και σταθερής ανάγκης του ποιητή, του δημιουργού, του καλλιτέχνη να επικοινωνεί από μέσα-έξω και αντίστροφα. Σημείο εκκίνησης αυτής της μεταβαλλόμενης συναλλαγής προβάλλεται η έννοια της εστίας στο διηνεκές, ιδωμένης είτε ως κατοικίας, είτε ως οικογένειας, που αντικατοπτρίζεται σα συγκρουσιακή πορεία προς τον εσωτερικό χώρο, προς το άδυτον της ψυχής. Από αυτό το τούνελ φωτός και σκότους, όπου η παιδικότητα μεταμορφώνεται σα χρυσαλλίδα σ’ένα ρόλο με αρχή και τέλος, ξεπηδά η αναπόφευκτη μετεξέλιξη σε άτομο με φύλο και κοινωνικά ρόλο, που εισάγει το όνειρο μέσα στο πολιτιστικό πλαίσιο, προσδίδοντάς του μέτρο και ρυθμούς ασύμβατα με την αρχική απεραντοσύνη του.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, στο βίντεο Αέναη Πορεία κίνηση μετριέται σε ρυθμικά βήματα που φαίνονται να συντονίζουν τη συμπεριφορά των αντιθέτων, του ανδρικού και γυναικείου ρόλου έως την εξάντληση αυτής της σύμμετρης έκφρασης, καταλήγοντας και πάλι στη μοναχική φιγούρα, που απλώνει τα χέρια σα φτερά για να ξαναπετάξει μέσα και έξω από το ζεστό φως της εστίας, του σταθερού οίκου της ψυχής και του σώματος. Στην παράλληλη προβολή του δεύτερου βίντεο, με τίτλο Ασύμμετροι Κύκλοι, η δράση περιγράφει, με επιδέξιους ελιγμούς, τις αλλεπάλληλες μετακινήσεις από τις εικόνες μιας ρεαλιστικής και κοινότυπης οικογενειακής σκηνής στους μυθικούς χώρους της ψυχής, αντικατοπτρίζοντας τις πρωταρχικές σχέσεις μεταξύ του αρσενικού και του θηλυκού, μεταξύ των αντιθέτων μέσα στη συμπίεση του θεσμικού πλαισίου της οικογένειας. Ο κύκλος κλείνει με την εξάντληση της διαλεκτικής ανάμεσα στα πράγματα, ανάμεσα στις δεδομένες πολιτισμικές σχέσεις των ανθρώπων για να απορροφηθεί από τη γυναικεία φιγούρα του βίντεο, που διεισδύει και πάλι στη σπείρα της πρωταρχικής εστίας, στο τούνελ της ψυχής.
Η δράση των δυο βίντεο, στην εγκατάσταση Αέναες Πορείες διεξάγεται σ’ένα χώρο όπου, παράλληλα, ο ένας τοίχος καλύπτεται από τη σωρευτική απεικόνιση εξωτερικών όψεων κατοικιών, συνθέτοντας ένα ασφυκτικό τοπίο από χιλιάδες νοερές τάσεις φυγής, όλες εγκλωβισμένες στο πρότυπο της σύγχρονης κατοικίας. Και ταυτόχρονα, μέσα στον ίδιο χώρο, αόρατες αλλά περιγεγραμμένες από τους οίκους της σύγχρονης εποχής, οι ψυχές υπάρχουν σ’ένα αδιάκοπο χρονικό κύκλο που η μετακίνηση των φωτεινών παραθύρων αφηγείται από την αυγή στη δύση και από τη δύση στην ανατολή, περιγράφοντας μια ασύλληπτη εναλλαγή κίνησης.
Οι Αέναες Πορείες της Μαρίας Χρηστέα δεν είναι στην ουσία παρά τα ακούσματα των αδιάλειπτων αντηχήσεων της πρωταρχικής σχέσης σώματος-ψυχής, του ανθρώπου με το χώρο-χρόνο, που δηλώνονται ως αναπόσπαστα στοιχεία από οποιοδήποτε κατασκεύασμα του πολιτισμού και καθοριστικές δυνάμεις του σχεδιασμού του.
Ενώπιον αυτής της σταθερής σχέσης, η καλλιτέχνης συνυφαίνει τις γλώσσες της τέχνης σ’ένα πολύπτυχο πολλαπλών αλληλεπιδράσεων. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των χειρισμών των πολλαπλών εκφραστικών μέσων που υιοθετεί, είναι η σαφής αναγνώριση από μέρους της τής απεριόριστης διεύρυνσης του επικοινωνιακού χώρου του εικοστού πρώτου αιώνα. Από αυτό το νέο γλωσσάριο που σήμερα αποτελεί ένα κοινόχρηστο αποθεματικό εικόνων, η ίδια δεν αντλεί μονάχα τα στοιχεία του παρόντος, αλλά δίνει έμφαση σ’ένα αέναο παρόν όπου ο Χρόνος συγκεκριμενοποιείται στην ανάγνωση της οικουμενικής εστίας, που είναι η ψυχή.
Οι Αέναες Πορείες της Μαρίας Χρηστέα, δια μέσου της εναλλαγής μεταξύ του φωτός και του σκότους, μεταξύ του συγκεκριμένου ιστορικού χρόνου και χώρου και της αναπόφευκτης μετάλλαξής του μέσα στην πολύ πραγματική δίνη του ψυχισμού, μέσα στις αλλεπάλληλες παρεκκλίσεις, επιστροφές και φυγές προς την αέναη πορεία του λόγου, προσδίδουν στο ρεαλισμό του σήμερα την πραγματική του διάσταση.
Για την καλλιτέχνιδα, η αναπαράσταση του σήμερα δεν μπορεί παρά να δομηθεί στην πολλαπλότητα που το εκφράζει, σαν ένα ντοκουμέντο της βαθύτερης συνείδησης των μετασχηματισμών του σύγχρονου πολιτισμού σε αντιστοιχία με τις συγκρουόμενες εμπειρίες της γέννησης, του έρωτα, του θανάτου, της αέναης μεταμόρφωσης της ζωής.